Khi nói về các kỳ lân khởi nghiệp, mọi người thường nghĩ đến Stanford, Harvard và vốn đầu tư mạo hiểm (VC).
Nhưng Con Đường VC Không Dành Cho Phần Lớn Startup
Mô hình khởi nghiệp dựa vào đầu tư mạo hiểm – vốn nổi bật ở Silicon Valley – lại có nhiều hạn chế.
* Chỉ phục vụ giới tinh hoa. Đường hướng này do các nhà đầu tư mạo hiểm, phần lớn xuất thân từ Harvard và Stanford, định hình ([Harvard & Stanford Đang Ngăn Cản Sự Phát Triển Kỳ Lân Ngoài Silicon Valley Như Thế Nào](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2024/10/23/how-harvard–stanford-stifle-unicorn-growth-beyond-silicon-valley/)), và chủ yếu mang lại lợi ích cho những người tốt nghiệp từ Harvard, Stanford, MIT và UC Berkeley ([4 Lý Do Harvard Và Stanford Dẫn Đầu Trong Việc Tạo Ra Tỷ Phú](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2025/05/23/4-reasons-why-harvard-and-stanford-beat-mit-at-creating-billionaires/)). * Chỉ một số rất ít được hưởng lợi. Thống kê cho thấy chỉ khoảng 100 trên 100.000 dự án khởi nghiệp nhận được vốn VC, và trong số đó, khoảng 80 dự án không thành công.
Phần Lớn Các Nhà Sáng Lập Kỳ Lân Chọn Hướng Đi Khác
Trái với suy nghĩ phổ biến, 94% các doanh nhân sở hữu doanh nghiệp trị giá hàng tỷ đô tại Mỹ – những người tạo ra các kỳ lân thực sự (startup vừa có giá trị vừa có doanh thu trên 1 tỷ USD, không chỉ là “định giá giấy” như kỳ lân VC) – đã chủ động tránh hoặc trì hoãn nhận vốn VC ([Bí Quyết Hàng Đầu Của Các Doanh Nhân Tỷ Đô: 94% Khởi Nghiệp Không Nhờ VC](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2023/03/14/the-1-secret-of-billion-dollar-entrepreneurs-94-took-off-without-vc/)). Nhờ đó, họ giữ quyền kiểm soát doanh nghiệp, tự quyết định chiến lược và phân chia cổ phần, tránh bị mất quyền sở hữu.
Nhiều Trường Kinh Doanh Đang Định Hướng Sai
Thật trớ trêu khi nhiều trường kinh doanh, kể cả các trường danh tiếng, lại quá tập trung vào hệ sinh thái VC và cho rằng gọi vốn là mục tiêu quan trọng nhất. Vì vậy, chương trình học xoay quanh các bước chuẩn bị cho việc gọi vốn như làm pitch deck, lập business plan và các chiến lược dựa trên vốn, thay vì chú trọng vào kỹ năng vận hành thực tế. Một số trường lại chỉ dạy về quản lý doanh nghiệp nhỏ – nội dung không nhất thiết cần cả một chương trình đại học dài hạn.
Lý do: Sự thổi phồng của truyền thông về các startup gọi vốn ở Silicon Valley tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ. Đây là chiến lược có chủ đích của các VC: truyền thông rầm rộ giúp nâng định giá và nhanh chóng tìm lối thoát đầu tư ([6 Cách Để Doanh Nhân Vượt Qua Sự Thổi Phồng VC Và Tạo Kỳ Lân](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2024/08/19/6-tactics-for-entrepreneurs-to-outsmart-vc-hype–start-unicorns/)). Văn hóa này càng lan rộng qua các cuộc thi gọi vốn, demo day, shark tank – nơi ý tưởng và vòng gọi vốn được đặt lên trên cả quá trình thực thi và nền tảng vận hành. Kết quả là nhiều bạn trẻ chỉ chăm chăm tìm VC thay vì học hỏi cách các nhà sáng lập kỳ lân thực sự thành công: dựa vào năng lực, chiến lược và quyền kiểm soát.
Hệ quả: Có lẽ vì thế mà giáo dục khởi nghiệp tại các trường kinh doanh thường bị đánh giá thấp ([Nghịch Lý Trường Kinh Doanh: Khởi Nghiệp Có Phải Là Ngành Tệ Thứ 20?](https://www.forbes.com/sites/dileeprao/2025/03/28/the-b-school-paradox-is-entrepreneurship-really-a-20-worst-major/)). [Ngay cả sinh viên Stanford cũng đặt dấu hỏi](https://poetsandquants.com/2025/07/23/were-not-learning-anything-stanford-gsb-students-sound-the-alarm-over-academics/): Họ thực sự học được gì? Báo cáo chỉ ra rằng Stanford dạy tốt về Product-Market Fit – yếu tố quan trọng cho mô hình VC. Nhưng thực tế, VC chỉ phù hợp với Silicon Valley và sinh viên Stanford, còn phần lớn sinh viên nơi khác không được hưởng lợi.
Điều cần dạy: Các trường kinh doanh ít khi trang bị cho sinh viên những kỹ năng và chiến lược tài chính mà 94% doanh nhân tỷ đô đã áp dụng: khởi nghiệp tự lực (bootstrap) không phụ thuộc VC, chiến lược mở rộng từ nội lực, kỹ năng tài chính, bán hàng, và cách phát triển kỳ lân với nguồn lực giới hạn – tức là “khởi nghiệp kỳ lân tự thân”.
3 Lý Do Trường Cao Đẳng Cộng Đồng Nên Đầu Tư Vào Khởi Nghiệp Kỳ Lân Tự Thân
Các trường cao đẳng cộng đồng thực tiễn có thể vượt trội hơn các trường kinh doanh nghiên cứu, kể cả Harvard hay Stanford, trong việc đào tạo kỹ năng và chiến lược giúp startup trở thành kỳ lân, nhờ 3 lý do chính dưới đây.
#1. Xu Hướng Chuyển Dịch Mạnh Về Cao Đẳng Cộng Đồng
Ngày càng nhiều bạn trẻ thông minh, đặc biệt từ tầng lớp trung lưu và lao động, [chọn cao đẳng cộng đồng](https://www.bloomberg.com/news/features/2025-04-21/why-american-men-think-it-s-not-worth-going-to-college-anymore) thay vì đại học bốn năm. Đây là nguồn lực khởi nghiệp rất lớn nhưng chưa được khai thác đúng mức.
Những sinh viên này thường tập trung vào kỹ năng thực tế và mục tiêu tự chủ tài chính hơn là danh tiếng học thuật. Họ không dễ bị cuốn vào “vòng lặp VC”, đề cao sự kiểm soát và phát triển bền vững. Họ có thể noi theo những doanh nhân không xuất thân từ Ivy League như Sam Walton, Michael Dell, Gaston Taratuta, Joe Martin – những người xây dựng doanh nghiệp tỷ đô mà không cần vốn VC hay bằng cấp Harvard, Stanford.
#2. Cao Đẳng Cộng Đồng Có Thể Dạy Đúng Kỹ Năng
Các trường này có thể chú trọng dạy các kỹ năng thực tiễn và chiến lược xây dựng kỳ lân tự thân – đúng theo con đường mà các nhà sáng lập kỳ lân thực sự đã đi, khác hẳn với cách tiếp cận đốt tiền, phụ thuộc vào VC của nhiều trường kinh doanh truyền thống.
#3. Bằng Đại Học Không Phải Là Điều Kiện Tiên Quyết – Nhưng Kỹ Năng Và Năng Lực Thực Thi Thì Làm Nên Thành Công
Nhiều nhà sáng lập kỳ lân chưa tốt nghiệp đại học, thậm chí bỏ học giữa chừng. Họ sớm nhận ra giáo dục truyền thống thiếu các kỹ năng và chiến lược tài chính thực tế để xây dựng kỳ lân, bởi hầu hết chương trình kinh doanh chỉ đào tạo nhân sự cho tập đoàn lớn. Những “dropout” nổi tiếng như Steve Jobs (Apple), Bill Gates (Microsoft), Mark Zuckerberg (Meta), Michael Dell (Dell) là minh chứng.
Thành công của họ đến từ kiến thức kỹ thuật đi trước thời đại và khả năng thực hiện xuất sắc trong các lĩnh vực mới nổi. Họ nhanh chóng chiếm vị thế dẫn đầu và hiếm khi bị vượt mặt, ngoại trừ trường hợp Apple sau khi Steve Jobs rời công ty.
Cao đẳng cộng đồng thực tiễn hoàn toàn có thể bù đắp khoảng trống này.
Kết Luận: Vai Trò Nổi Bật Của Cao Đẳng Cộng Đồng
Thay vì chạy theo xu hướng VC, cao đẳng cộng đồng hoàn toàn có thể trang bị cho sinh viên các chiến lược và kỹ năng đã giúp nhiều nhà sáng lập kỳ lân thành công:
* Nhận diện cơ hội kỳ lân bằng cách nắm bắt và cải tiến trên các xu hướng mới * Xây dựng chiến lược tài chính hiệu quả để phát triển mà không cần vốn VC * Khởi nghiệp với kỹ năng thực hành vững vàng, tận dụng tối đa nguồn lực hạn chế * Phát triển quy mô doanh nghiệp mà vẫn giữ quyền kiểm soát, hoặc trì hoãn nhận vốn VC khi cần thiết
Quan điểm cá nhân: Nếu các trường cao đẳng cộng đồng tích hợp khởi nghiệp kiểu kỳ lân vào chương trình giảng dạy và xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ doanh nhân, họ hoàn toàn có thể làm được điều mà nhiều trường kinh doanh danh tiếng chưa làm được: đào tạo sinh viên đủ năng lực khởi nghiệp, vận hành và làm chủ doanh nghiệp tỷ đô. Đây sẽ là bệ phóng cho các kỳ lân tự thân xuất hiện ở mọi nơi, không chỉ ở Silicon Valley.
