Nếu ngày mai có một người thực sự muốn mua lại doanh nghiệp của bạn và đưa ra lời đề nghị, bạn sẽ bình tĩnh sẵn sàng hay lúng túng không biết xoay xở ra sao?
Hầu hết các chủ doanh nghiệp nhỏ thường nghĩ rằng mình sẽ bán công ty “vào một lúc nào đó trong tương lai”. Tuy nhiên, cái gọi là “một ngày nào đó” đôi khi đến bất ngờ: có thể sau một lần kiệt sức, một biến cố gia đình, thị trường bất ngờ biến động, hay đơn giản chỉ là một email bất ngờ từ một người mua tiềm năng. Thực tế là những thương vụ lớn không chờ đến khi mọi điều kiện đều hoàn hảo; thành công sẽ đến với những ai có sự chuẩn bị chu đáo từ sớm.
Nếu bạn trân trọng sự tự do và đã từng nghĩ đến việc rút lui khỏi doanh nghiệp, thì thời điểm tốt nhất để chuẩn bị chính là ngay bây giờ. Điều này không bắt đầu bằng việc tìm môi giới hay lật mở những bảng tính phức tạp, mà quan trọng nhất là bạn cần tự đặt ra những câu hỏi then chốt cho chính mình. Dưới đây là ba câu hỏi quan trọng nhất, giúp bạn nhìn rõ tình hình và chủ động hành động.
Câu hỏi 1. Bạn Thực Sự Có Bao Nhiêu Thời Gian Để Sắp Xếp Cho Việc Rút Lui?
Đây là câu hỏi mà đa phần các chủ doanh nghiệp thường bỏ qua cho đến khi không còn nhiều lựa chọn. Nhiều người nghĩ mình còn vài năm nữa, sẽ bán khi đạt được doanh thu mong muốn hoặc hoàn thành mục tiêu nào đó. Nhưng cuộc sống luôn có những điều khó đoán: sức khỏe sa sút, cảm giác kiệt sức, hoặc cơ hội chuyển nhượng đến sớm hơn dự kiến.
Thời gian chuẩn bị sẽ quyết định gần như tất cả.
Nó ảnh hưởng đến những gì bạn có thể cải thiện, sự tự tin khi đàm phán và chất lượng của các đề nghị mua lại bạn nhận được.
Thay vì cứ mơ hồ chờ “một ngày nào đó”, hãy tự mình xác định rõ ngay từ bây giờ:
* Nếu buộc phải bán doanh nghiệp trong vòng 12 tháng tới, bạn sẽ cảm thấy như thế nào? Liệu bạn có hào hứng hay lo lắng? Bạn đã đủ sẵn sàng để bắt đầu cuộc trao đổi này chưa? * Thời điểm bạn thật sự muốn rút khỏi doanh nghiệp là khi nào, và vì lý do gì? Hãy xác định một mốc thời gian cụ thể, có ý nghĩa với cá nhân bạn: ví dụ, khi con cái học xong, khi đạt mục tiêu tài chính, hay khi dự định chuyển sang một nơi khác sinh sống. * Yếu tố nào có thể khiến bạn phải bán sớm hơn dự kiến? Hãy cân nhắc về sức khỏe, trách nhiệm gia đình, dấu hiệu căng thẳng, hay những biến đổi bất thường của thị trường. Nếu cứ chờ đến “thời điểm hoàn hảo”, bạn có thể sẽ bị rơi vào thế bị động nếu xảy ra sự cố bất ngờ. * Hiện tại bạn còn bao nhiêu thời gian và tâm trí để chuẩn bị cho việc này? Nếu cảm thấy chưa đủ, hãy tự hỏi: bạn có thể ngưng việc gì để ưu tiên cho việc chuẩn bị bán doanh nghiệp? Đây là một dự án quan trọng và cần được dành thời gian nghiêm túc trong lịch làm việc của bạn.
Vì sao điều này quan trọng:
Nhiều chủ doanh nghiệp vẫn nghĩ mình còn nhiều thời gian, nhưng thực tế sự cấp bách có thể đến rất nhanh. Người mua sẽ không chờ bạn sắp xếp lại hồ sơ, hoàn thiện quy trình nội bộ hay tổ chức lại đội ngũ.
Càng xác định rõ lộ trình rút lui, bạn càng chủ động kiểm soát được mọi việc.
Câu hỏi 2. Doanh Nghiệp Của Bạn Hiện Đang Được Định Giá Bao Nhiêu Và Bạn Muốn Bán Với Giá Nào?
Nếu hỏi 10 chủ doanh nghiệp về giá trị doanh nghiệp của họ, bạn sẽ nhận được 10 con số khác nhau, đa phần là dựa vào cảm tính. Khi được hỏi muốn bán với giá nào, phần lớn sẽ đưa ra một mức giá xuất phát từ sự tự hào cá nhân hoặc kỳ vọng về hưu, chứ không dựa trên dữ liệu thực tế.
Đây chính là “khoảng cách giá trị”: chênh lệch giữa số tiền bạn mong đợi và số tiền người mua thực sự sẵn sàng trả.
Khoảng cách này hoàn toàn có thể thu hẹp được, nhưng bạn cần xác định rõ từ sớm.
Hãy thành thật trả lời các câu hỏi sau:
* Mức giá nào khiến bạn cảm thấy hài lòng và tự tin khi quyết định bán doanh nghiệp? 500.000 USD? 3 triệu USD? Hay nhiều hơn nữa? Hãy xác định rõ con số. * Con số bạn mong muốn dựa trên điều gì? Đó là tổng thu nhập bạn mong đợi trong 5 năm tới, giá trị của căn nhà mơ ước, hay chỉ đơn giản là nghe theo lời khuyên của bạn bè? Hiểu rõ lý do sẽ giúp bạn điều chỉnh kỳ vọng cho phù hợp. * Bạn có thực sự chắc chắn về giá trị hiện tại của doanh nghiệp mình không? Nếu chưa tự tin, bạn cũng không phải là người duy nhất. Đây là lúc bạn nên [định giá doanh nghiệp](https://thebigexit.co/business-valuation-tool) một cách khách quan. * Làm thế nào để bạn có được con số định giá rõ ràng, minh bạch ngay trong tháng này? Nhiều công cụ miễn phí có thể đưa ra giá trị thiếu chính xác. Tốt nhất, hãy tìm đến các chuyên gia hoặc công cụ định giá độc lập, không liên quan đến môi giới. * Nếu phát hiện giá trị doanh nghiệp thấp hơn kỳ vọng, bạn sẽ phản ứng ra sao? Sẽ xuống tinh thần, hay lấy đó làm động lực để cải thiện? Tâm thế này sẽ quyết định bạn sẽ hành động như thế nào trong thời gian tới.
Vì sao điều này quan trọng:
Biết rõ giá trị doanh nghiệp không chỉ là để “dán nhãn” giá bán. Đó là cơ hội để nhìn lại hiệu quả hoạt động, mức độ kiểm soát rủi ro cũng như sức hút đối với các nhà đầu tư hoặc người mua tiềm năng.
Doanh thu chưa phải là tất cả. Giá trị thực sự đến từ hệ thống, quy trình, cấu trúc và khả năng vận hành độc lập với chủ doanh nghiệp. Nếu giá trị hiện tại còn thấp so với mong muốn, đó không phải là lý do để nản lòng, mà là động lực để bạn tối ưu hóa doanh nghiệp ngay từ bây giờ.
Câu hỏi 3. Doanh Nghiệp Của Bạn Đã Thực Sự Sẵn Sàng Để Chuyển Giao Chưa?
Nhiều chủ doanh nghiệp thường chỉ tập trung vào tăng trưởng và lợi nhuận, mà quên mất yếu tố chuyển nhượng. Họ nghĩ rằng doanh nghiệp có doanh thu tốt, có thương hiệu là sẽ dễ dàng bán được. Nhưng thật ra, người mua lại quan tâm nhiều hơn đến hệ thống vận hành và khả năng hoạt động độc lập của doanh nghiệp. Họ muốn biết: nếu không có bạn, doanh nghiệp này có thể tiếp tục phát triển hay không?
Giá trị cao chưa chắc đã dễ bán. Chính sự khác biệt này tạo nên ranh giới giữa một doanh nghiệp đáng giá và một thương vụ chuyển nhượng thành công thực sự.
Để tự đánh giá mức độ sẵn sàng chuyển giao, hãy tự hỏi:
* Nếu tôi vắng mặt khỏi doanh nghiệp trong 30 ngày, điều gì sẽ bị ảnh hưởng? Hãy trung thực. Nếu doanh nghiệp vẫn phụ thuộc vào bạn ở những khâu quan trọng, người mua sẽ nhìn thấy rủi ro rõ rệt. * Những hồ sơ, báo cáo hay mối quan hệ khách hàng nào hiện vẫn do tôi trực tiếp quản lý? Doanh nghiệp càng phụ thuộc vào cá nhân bạn, càng khó chuyển nhượng. Người mua mong muốn một hệ thống vận hành trơn tru, không dựa vào riêng ai. * Tôi đã xây dựng được đội ngũ hoặc quy trình nào giúp người mua tiếp quản dễ dàng chưa? Nếu ngày mai có người tiếp quản, họ có thể làm việc theo quy trình rõ ràng hay sẽ phải tự tìm hiểu từ đầu? * Việc gì khiến tôi lo lắng nhất nếu phải bàn giao doanh nghiệp ngay lúc này? Đó chính là điểm yếu, nhưng cũng là cơ hội lớn để cải thiện giá trị doanh nghiệp. * Có quy trình hay phần việc nào tôi có thể cải thiện ngay trong tháng này để tăng tính sẵn sàng chuyển nhượng? Hãy bắt đầu từ những việc đơn giản: ghi chép lại quy trình tiếp nhận khách hàng, phân quyền xuất hóa đơn, hoặc thuê thêm nhân sự phụ trách một bộ phận vận hành.
Vì sao điều này quan trọng:
Người mua không chỉ nhìn vào lợi nhuận, mà còn đánh giá rủi ro khi tiếp quản doanh nghiệp. Doanh nghiệp càng vận hành ổn định mà không cần đến bạn, càng hấp dẫn và giá trị càng cao.
[Mức độ sẵn sàng chuyển giao](https://thebigexit.co/can-i-sell-my-business) không phải là “có” hay “không”, mà là một quá trình liên tục. Mỗi bước cải tiến, dù nhỏ, cũng sẽ giúp bạn tiến gần hơn đến một thương vụ thành công, dù còn nhiều năm nữa bạn mới thực sự bán.
Suy Ngẫm Cuối: Nếu Có Người Mua Đến Ngay Hôm Nay, Bạn Đã Thật Sự Sẵn Sàng?
Hãy tưởng tượng: bạn nhận được một email từ người muốn mua lại doanh nghiệp. Họ tỏ ra rất nghiêm túc và hỏi về số liệu tài chính, cơ cấu nhân sự, hợp đồng, tỷ lệ khách hàng rời bỏ, quy trình vận hành… Bạn sẽ lúng túng không biết trả lời ra sao, hay tự tin cung cấp mọi thông tin cần thiết?
Chỉ cần tự hỏi: Nếu ngày mai có người mua xuất hiện, bạn đã sẵn sàng đến mức nào để chia sẻ thông tin, trả lời các câu hỏi và chuyển giao công việc?
Bạn không cần phải chuẩn bị mọi thứ hoàn hảo, nhưng sự chủ động chuẩn bị luôn là yếu tố quyết định. Những thương vụ lớn không chỉ đến khi bạn muốn, mà là khi bạn đã thực sự sẵn sàng.
Cho dù bạn dự định bán doanh nghiệp sau 2 năm hay 10 năm nữa, thời điểm tốt nhất để bắt đầu chuẩn bị vẫn là bây giờ. Đừng chờ đến khi mệt mỏi hoặc không còn lựa chọn nào khác, hãy chủ động lên kế hoạch từ lúc bạn còn sung sức và sáng suốt.
Bước Tiếp Theo
Nếu bài viết này đã gợi mở cho bạn điều gì, đừng chỉ dừng lại ở đây. Hãy biến những câu trả lời của mình thành bản đồ hành động, từng bước cải thiện doanh nghiệp. Bạn hoàn toàn xứng đáng bán được doanh nghiệp của mình, và quan trọng hơn, là bán theo cách mà bạn mong muốn.
[Tiêu chuẩn biên tập](https://www.forbes.com/sites/forbesstaff/article/forbes-editorial-values-and-standards/)
[Tái bản & Quyền sử dụng](https://www.parsintl.com/publications/forbes/)
[](https://www.forbes.com/sites/liendepau/)
Tìm [Lien De Pau](https://www.forbes.com/sites/liendepau/) trên [LinkedIn](https://www.linkedin.com/in/liendepau). Ghé thăm [website của Lien](https://www.thebigexit.co/). Tham khảo thêm [các tác phẩm khác](https://www.amazon.com/Get-Real-Practical-Guide-Live/dp/9082672839).
