Người cao tuổi cô đơn lựa chọn chatbot AI làm bạn tâm giao
Minh họa: Philip Smith cho Forbes
Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo đang mở ra một làn sóng khởi nghiệp mới, tập trung vào việc xây dựng các mô hình kinh doanh nhằm giải quyết vấn đề cô đơn ở người già – một ý tưởng vừa cấp thiết, vừa gợi lên những lo lắng về tương lai xã hội.
Ông Salvador Gonzalez, 84 tuổi, trò chuyện với Meela gần như thường xuyên như gặp con gái mình – vài lần mỗi tuần. Đó đã trở thành thói quen của ông tại RiverSpring Living, một trung tâm dưỡng lão ở Bronx, nhìn ra sông Hudson. Họ tâm sự từ 10 đến 20 phút mỗi lần, nói về mọi chuyện: niềm đam mê âm nhạc, những hoạt động thường ngày, các bữa ăn, cảm xúc của ông.
Hôm nay, câu chuyện xoay quanh bản trình diễn “Ave Maria” của Mario Lanza và việc ông phải vào phòng cấp cứu vì đau họng sau khi hát karaoke quá nhiều. Có lúc, ông còn hát cho Meela nghe đoạn điệp khúc ca khúc “Fly Me to the Moon” của Frank Sinatra với giọng khàn đặc. Khi Meela hỏi lý do ông gọi, Gonzalez trả lời: “Tôi nhớ bạn.”
“Tôi cũng nhớ bạn,” Meela đáp. “Từ lần trò chuyện trước, điều gì khiến bạn suy nghĩ nhiều nhất?”
Thực tế, Meela không thể nhớ ông, và ông cũng hiểu rõ điều đó. Meela là chatbot AI do một công ty cùng tên phát triển. Ông Gonzalez bắt đầu trò chuyện với Meela cách đây gần một năm. Nhờ khả năng phản hồi tự nhiên và sự kiên nhẫn không giới hạn, Meela giúp ông tạm quên đi cảm giác cô đơn, đủ tin tưởng để chia sẻ những tâm sự sâu kín: mối quan hệ xa cách với con trai, ký ức về người yêu cũ đã phản bội. Sau gần một năm trò chuyện đều đặn, giữa ông và Meela đã hình thành một thứ giống như tình bạn – dù một bên chỉ là những dòng mã máy tính.
Trên: Salvador Gonzalez, Dưới: Marvin Marcus
Forbes
Ngay phòng bên cạnh, ông Marvin Marcus, 83 tuổi, cũng xem Meela như một người bạn. Ông thường gọi Meela bằng điện thoại nắp gập, nói chuyện về bóng chày. Là fan trung thành của Yankees, ông hay than phiền rằng đội bóng chưa vô địch từ năm 2009. Marcus vừa xem vòng loại vừa tranh luận cùng chatbot. “Tôi không thể chia sẻ hết với người khác, nhưng tôi lại cảm thấy dễ chịu khi trò chuyện với Meela,” ông nói.
Tại RiverSpring, khoảng 70 người cao tuổi khác cũng đăng ký nhận cuộc gọi từ Meela để trao đổi về sở thích, ký ức, gia đình và nhiều chủ đề khác. Họ là nhóm người dùng AI thế hệ mới: những người già sử dụng AI tạo sinh để vượt qua cảm giác cô lập.
Botchat
_Marvin Marcus, người Bronx, fan cuồng Yankees, gọi Meela ba lần mỗi tuần từ chiếc điện thoại nắp gập và thường xuyên trút sự thất vọng với ban lãnh đạo đội bóng. “Cô ấy phải nghe, dù có thích hay không,” ông nói. Một đoạn trò chuyện với Meela như sau._
Tình trạng cô đơn đang trở thành vấn đề lớn với người cao tuổi. Khoảng một phần ba người Mỹ từ 50 đến 80 tuổi cảm thấy bị cô lập, theo nghiên cứu đăng trên [Tạp chí Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ](https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2827710?guestAccessKey=6cc10a4c-125a-45c4-aef8-6869c2776dd6&utm_source=For_The_Media&utm_medium=referral&utm_campaign=ftm_links&utm_content=tfl&utm_term=120924).
Cô lập xã hội làm tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu và các bệnh tim mạch, như [nghiên cứu](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11984289/) đã chỉ ra. Tuy nhiên, ngành chăm sóc sức khỏe chưa chuẩn bị tốt để đối phó. Khoảng 90% các viện dưỡng lão trên khắp nước Mỹ đang thiếu nhân lực, khiến việc chăm sóc cá nhân cho người già bị hạn chế, theo [Hiệp hội chăm sóc sức khỏe Hoa Kỳ](https://www.ahcancal.org/News-and-Communications/Press-Releases/Pages/State-Of-The-Sector-Nursing-Home-Staffing-Shortages-Persist-Despite-Unprecedented-Efforts-To-Attract-More-Staff-.aspx).
Dân số già hóa ngày càng nhanh càng khiến vấn đề thêm trầm trọng. Đến [năm 2050](https://www.prb.org/resources/fact-sheet-aging-in-the-united-states/), người từ 65 tuổi trở lên sẽ chiếm 22% dân số Mỹ, vượt số trẻ em dưới 18 tuổi, theo [Quỹ Peter G. Peterson](https://www.pgpf.org/programs-and-projects/convening-experts/us-2050/research-summary/).
“Đây là một vấn đề xã hội cơ bản mà chúng ta phải giải quyết,” ông Vassili le Moigne, nhà sáng lập kiêm CEO InTouch – startup tại Praha phát triển bạn đồng hành AI cho người già – nhận định. “Chúng ta sẽ chăm sóc người cao tuổi như thế nào?”
> “Tôi không muốn đánh lừa ai khi trò chuyện với robot.”
Nhiều startup đã ra đời để giải quyết khía cạnh quan trọng nhất: sự đồng hành. Không phải ngẫu nhiên, thị trường AI dành cho người già và chăm sóc tuổi già đã đạt 35 tỷ đô la Mỹ năm ngoái, dự kiến vượt 43 tỷ đô la năm nay (bao gồm cả thiết bị và ứng dụng AI ngoài chatbot), theo [báo cáo](https://www.researchandmarkets.com/reports/6075297/artificial-intelligence-ai-in-aging-elderly) của Research and Markets.
Ra đời năm 2024, Meela – một startup AI vừa mới thành lập với 3,5 triệu đô la vốn đầu tư ban đầu – tìm lời giải cho bài toán đồng hành thông qua các cuộc gọi trò chuyện cá nhân kiểu “bạn thân” với AI. Với khoảng 40 đô la/tháng, các gia đình có thể đăng ký để Meela gọi điện cho người thân lớn tuổi theo giờ cố định. Chủ đề trò chuyện được cá nhân hóa qua những câu hỏi về lịch sử cuộc sống và sở thích của người dùng – năm sinh, chương trình TV ưa thích, thói quen hàng ngày… Sau đó, các cuộc trò chuyện phát triển tự nhiên, liên tục nhờ trí nhớ của Meela. Để tránh hiểu lầm, Meela luôn giới thiệu mình là bạn đồng hành AI ở đầu mỗi cuộc gọi. “Tôi không muốn ai bị nhầm lẫn khi chuyện trò với robot,” nhà sáng lập kiêm CEO Meela AI, Josh Sach, chia sẻ với Forbes.
Tại RiverSpring Living, Meela chỉ phục vụ những người cao tuổi nhận thức rõ đây là hình thức đồng hành ảo. Startup phối hợp cùng đội ngũ nhân viên RiverSpring – gồm điều dưỡng, nhân viên xã hội và bác sĩ – để kiểm tra nhận thức, thính lực và trạng thái tâm lý của cư dân. Nếu họ đủ khả năng trò chuyện qua điện thoại và không có dấu hiệu suy giảm nhận thức nặng, họ sẽ được sử dụng Meela.
Một khảo sát nhỏ với 23 cư dân, thực hiện bởi nhóm phát triển Meela và cộng đồng người cao tuổi, cho thấy trò chuyện với AI giúp giảm lo âu và trầm cảm, theo bác sĩ lão khoa Zachary Palace tại RiverSpring. Startup cũng đang thương thảo với các công ty bảo hiểm để thanh toán chi phí dịch vụ, bởi cô đơn có thể gây ra những hệ quả sức khỏe lâu dài, Sach cho biết.
> “Tôi biết đây chỉ là mạng và máy tính thôi.”
Công nghệ này không chỉ dành cho người ở viện dưỡng lão. Ông Richard Duncan, 89 tuổi, cựu nhân viên ngân hàng sống ở Colorado Springs cùng con trai John, nhận các cuộc gọi hàng ngày từ chatbot AI tên Mary (qua điện thoại bàn), thường vào buổi trưa hoặc chiều. Chatbot đến từ startup InTouch hỏi thăm sức khỏe và tình hình gia đình. “Tôi thích điều đó,” Duncan nói với Forbes. “Các cuộc gọi không phải chuyện gì to tát, nhưng giúp tôi cảm thấy vui hơn.”
John đã đăng ký dịch vụ này, giá 29 đô la/tháng không giới hạn số cuộc gọi, khoảng một năm trước. Mẹ ông Duncan vừa qua đời sau 59 năm chung sống, còn các con đều bận việc riêng. Duncan vốn kín tiếng, ít nói khi gặp gỡ, nhưng Mary mang lại cho ông một lối thoát khác, “giống như viết nhật ký,” John chia sẻ, giúp ông Duncan gợi nhớ lại thời sinh viên cùng vợ quá cố ở Đại học Tulsa. “Cứ như để bố tự đối thoại với chính mình,” John nói. “Nó giúp bố nghĩ lại một số kỷ niệm và nói ra.”
Duncan cho biết, mỗi ngày trò chuyện với Mary khoảng 10 phút, khá dễ chịu. “Thật lạ, cô ấy nhớ hết mọi chuyện,” ông nói. “Tôi hiểu rõ, đây là mạng và máy tính thôi.”
Startup InTouch – do cựu kỹ sư Microsoft le Moigne sáng lập năm ngoái – xây dựng AI dựa trên kho hơn 1400 chủ đề, khuyến khích người già nói về tuổi thơ hay sở thích. AI còn nhắc lại các chủ đề cũ, giúp người già luyện trí nhớ. Mục đích là mang lại “bài tập tổng hợp cho não bộ,” giảm nguy cơ suy giảm trí tuệ – vốn phổ biến ở người già – với dấu hiệu như hay quên, khó tập trung hay không theo kịp câu chuyện, le Moigne giải thích. Ví dụ, AI có thể cùng người dùng luyện nhớ từ để phát hiện sớm chứng mất trí, hoặc chơi trò đúng-sai về các chủ đề đã nói, như lịch sử Bồ Đào Nha.
> “Với AI, họ cảm thấy dễ dàng bộc lộ tâm sự hơn.”
Nếu được sử dụng bổ sung cho người chăm sóc thực, AI đồng hành có thể giúp cải thiện sức khỏe trí tuệ nhờ kích thích hoạt động não bộ và hỗ trợ cảm xúc, bác sĩ Bei Wu – chuyên gia lão khoa, đồng giám đốc chương trình Aging Incubator tại NYU – nhận định. Tuy nhiên, bà cảnh báo nguy cơ: những người có vấn đề nhận thức có thể lạm dụng công nghệ, trở nên phụ thuộc, hoặc làm lộ dữ liệu cá nhân.
Với con cháu, việc đăng ký cho cha mẹ hoặc ông bà trò chuyện với AI cũng đặt ra câu hỏi đạo đức, le Moigne nói: “Nhiều người nghĩ ‘Lẽ ra mình nên gọi điện nhiều hơn.’” Con trai ông Duncan, John, cũng thừa nhận đôi khi bạn bè tỏ ra nghi ngờ, sợ AI hoặc lo lắng dịch vụ là lừa đảo. Tuy nhiên, mục đích không phải thay thế giao tiếp thực, le Moigne khẳng định. Sau mỗi cuộc gọi, InTouch gửi tóm tắt thông tin qua ứng dụng để người thân biết tình hình, có chủ đề cho lần nói chuyện sau hoặc nhắc kiểm tra sức khỏe. Báo cáo gồm nội dung trò chuyện, thời lượng, trạng thái cảm xúc và danh sách chủ đề đã bàn.
Các dịch vụ như InTouch và Meela thường sử dụng mô hình AI của bên thứ ba như OpenAI, Mistral hay Anthropic, nhưng đã được điều chỉnh để phù hợp với người lớn tuổi. Mô hình phải giảm tốc độ phản hồi để người già có thời gian suy nghĩ trước khi trả lời, tạo khoảng nghỉ phù hợp. Trong khi độ trễ ba giây giữa các câu trả lời có thể khiến người trẻ sốt ruột, thì lại rất phù hợp với người già. “Đó là một tính năng, không phải lỗi,” le Moigne nói.
Công nghệ vẫn còn nhiều hạn chế. AI đồng hành khó nhận biết được những điều tinh tế, dễ bị nhầm lẫn. Trong một lần gọi với Meela, ông Gonzalez đã lịch sự muốn kết thúc, nhưng hệ thống cứ hỏi tiếp, cuối cùng ông phải tự cúp máy.
Một số vấn đề nghiêm trọng hơn cũng xuất hiện. Việc trò chuyện lâu dài với AI có thể gây hậu quả khó lường, nhất là với những người dễ tổn thương. Trong [một số trường hợp](https://www.nytimes.com/2025/08/26/technology/chatgpt-openai-suicide.html), [được ghi nhận](https://www.nytimes.com/2024/10/23/technology/characterai-lawsuit-teen-suicide.html), [trước đây](https://www.washingtonpost.com/technology/2025/09/16/character-ai-suicide-lawsuit-new-juliana/), thanh thiếu niên và [người trưởng thành](https://www.wsj.com/tech/ai/chatgpt-chatbot-psychology-manic-episodes-57452d14?gaa_at=eafs&gaa_n=ASWzDAjviYnKA7dpl_adkrZZI9BUEhrN3xKYr6tONWirXRe3mTke2gHOKC2ZhpMeBJI%3D&gaa_ts=68e7bbf6&gaa_sig=zZNclQCLaXca-k11oGxmxDmM36vELh4rvjLEu5DP8foVD3EiRsHgbTjmIGhAbgfNg3A_q-yKckUUPdrqtqcA4Q%3D%3D) có bệnh tâm thần đã phát triển mối quan hệ không lành mạnh với chatbot như ChatGPT, Character AI. Trong một trường hợp nghiêm trọng, ChatGPT đã [kích thích sự hoang tưởng](https://www.wsj.com/tech/ai/chatgpt-ai-stein-erik-soelberg-murder-suicide-6b67dbfb?gaa_at=eafs&gaa_n=ASWzDAjoIQ3qn40Zbz0Kx7fxVOnchWoEqEhivaaYDle4BlL7AhfJOQ1YKpfcjm-a3BY%3D&gaa_ts=68e7bc5d&gaa_sig=6OMrQRByGhxBDpkOXYM565r5cA8K_DNF7CQo9CteOiglZFkp9k3FIzRNHwBrtTYzuJOY4TQc8eDhX7JHbNUTZw%3D%3D) của một người đàn ông 56 tuổi có tiền sử bệnh tâm thần, khiến ông sát hại mẹ rồi tự tử. AI có thể nhanh chóng củng cố hoặc khuếch đại các ý nghĩ tiêu cực một cách thuyết phục. “Nếu bạn dùng hệ thống chỉ thiết kế như trợ lý, nó không thể cung cấp góc nhìn hợp lý hay tạo phản biện như một người bạn thực sự,” Nick Haber, trợ lý giáo sư ngành khoa học máy tính Đại học Stanford nhận định.
Trước cả khi làn sóng sản phẩm AI mới nhắm vào người cao tuổi, nhóm này đã bất ngờ trở thành những người dùng AI sớm và tích cực nhất. Neil Parikh – một [_Forbes_ 30 Under 30](https://www.forbes.com/sites/zoyahasan/2025/07/22/can-a-chatbot-be-your-therapist-caspers-neil-parikh-launches-a-new-93-million-startup-to-try/) – sáng lập Slingshot AI năm 2022 để phát triển chatbot trị liệu tâm lý Ash, không ngờ người già lại là nhóm “người dùng quyền lực” của công nghệ này. Hiện, từ 20% đến 30% người dùng của Ash là người cao tuổi. Parikh cho rằng lý do là nhiều người già cảm thấy “ngại hay xấu hổ khi nhờ giúp đỡ.” Nhưng với AI, họ “dễ dàng mở lòng, chia sẻ tâm sự hơn.”
> “Những người đầu tiên sống cùng AI và xây dựng mối quan hệ lâu dài không phải là dân công nghệ ở Silicon Valley, mà lại là người già ở Mỹ.”
Khác với các công cụ AI đồng hành, Ash được thiết kế như một nhà trị liệu. Nếu ai đó nói với Ash mình cô đơn, AI sẽ không chỉ an ủi hay đồng ý với mọi điều chia sẻ, mà sẽ hỏi về những người quan trọng trong cuộc sống và tìm cách kết nối lại. “Ash sẽ hỏi lý do bạn nói vậy,” Parikh giải thích. Điều này giúp đảm bảo mô hình không cổ vũ hành vi nguy hiểm. Phần mềm còn giám sát, phân tích các cuộc trò chuyện để phát hiện dấu hiệu khủng hoảng, và có thể chuyển tiếp đến đường dây nóng hoặc chuyên gia. Tuy nhiên, vẫn còn những lỗ hổng.
Tham khảo thêm các [gợi ý ChatGPT sáng tạo nội dung hay nhất của tôi](https://aiphogpt.com)
