Luôn nói “vâng” ở nơi làm việc—nghe thì có vẻ sẵn sàng hỗ trợ—nhưng rất dễ đẩy bạn đến kiệt sức
Giúp đỡ người khác là một trong những cách nhanh nhất để gây dựng niềm tin ở công sở. Người đồng nghiệp hay nhận lời thường được xem là người đáng tin, làm việc chắc chắn, và là “cứu cánh” mỗi khi hạn chót cận kề. Nhưng điều từng là điểm mạnh có thể nhanh chóng trở thành gánh nặng. Những người luôn sẵn sàng dành thời gian cho người khác rất dễ bị quá tải, bị bỏ lỡ các cơ hội tiến thân, và dần nảy sinh bức bối với chính văn hóa làm việc mà họ vô tình góp phần duy trì.
Sự thật là, nói “vâng” không phải lúc nào cũng xuất phát từ tinh thần trách nhiệm. Đôi khi đó là phản ứng của nỗi sợ: sợ làm người khác thất vọng, sợ bỏ lỡ cơ hội, hoặc sợ bị đánh giá là không nhiệt tình. Rốt cuộc, chẳng ai muốn bị gắn mác “không biết hỗ trợ”. Nhưng thói quen gật đầu liên tục có những cái giá âm thầm—và chúng có thể tác động đến sự nghiệp nhiều hơn bạn tưởng.
Vì sao sự sẵn sàng giúp đỡ lại biến thành quá tải
Ban đầu, việc nhận lời mang lại cảm giác “được ghi nhận”. Đồng nghiệp cảm ơn. Quản lý xem bạn là người có thể trông cậy. Công việc của cả nhóm cũng trôi chảy hơn vì bạn đứng ra lấp những chỗ thiếu hụt mà người khác để lại. Nhưng theo thời gian, thói quen này tạo ra sự phân bổ công việc ngày càng lệch. Những việc đáng ra nên được chia đều lại dồn lên vai một vài người—và thường là những người như bạn.
Sự lệch này hiếm khi do ai cố tình. Phần lớn đồng nghiệp không chủ đích lợi dụng. Họ chỉ biết rõ ai là người có thể đảm bảo kết quả. Và thế là những nhân viên đáng tin nhất lại gánh phần nặng nhất. Sự sẵn lòng ban đầu dần trở thành “kỳ vọng mặc định”.
Rồi đến lúc chất lượng công việc bắt đầu đi xuống. Trễ hạn không phải vì bạn yếu, mà vì một người không thể ôm quá nhiều thứ cùng lúc. Khả năng sáng tạo giảm vì không còn khoảng trống cho suy nghĩ sâu. Kiệt sức tích tụ âm thầm, lớn dần cùng cảm giác bực bội: bạn luôn là người đứng ra hỗ trợ, nhưng hiếm khi là người được trao cơ hội bước lên.
Cái giá ẩn đối với danh tiếng
Trớ trêu là, luôn nói “vâng” không chỉ khiến bạn mệt. Nó còn có thể làm lệch cách người khác nhìn nhận bạn. Đồng nghiệp dần xem bạn là “người hỗ trợ” hơn là người có thể dẫn dắt. Quản lý có thể dựa vào bạn để triển khai công việc và xử lý phát sinh, nhưng lại không nghĩ đến bạn khi cần người làm phần định hướng hoặc chiến lược. Bởi trong thực tế, tổ chức thường đánh giá cao những người biết bảo vệ ranh giới và ưu tiên, hơn là những người liên tục nhận thêm việc.
Đây là điều các nhà tâm lý gọi là “bẫy năng lực” (competence trap). Bạn làm quá tốt vai trò hỗ trợ đến mức bị gắn chặt với vai trò đó. Thay vì được ghi nhận nhờ tư duy sắc bén hay sự sáng tạo, bạn được nhìn như người giữ cho mọi thứ chạy đúng nhịp. Đó là công việc có giá trị, nhưng hiếm khi là con đường thẳng đến thăng chức.
Ngoài ra còn có rủi ro về sự oán giận. Khi bạn đồng ý với mọi thứ, người khác dễ mặc nhiên nghĩ bạn không có ưu tiên riêng. Họ (vô thức) xem thời gian của bạn kém “đắt” hơn. Điều bạn làm để chứng minh sự tận tâm đôi khi lại bào mòn sự tôn trọng dành cho bạn.
Vì sao nói “không” lại giúp bạn tạo ảnh hưởng hơn
Nghe có vẻ ngược đời, nhưng một trong những chiến lược sự nghiệp mạnh nhất là học cách từ chối đúng lúc. Nói “không” không phải ích kỷ; đó là cách bảo vệ năng lực làm việc tốt nhất của bạn. Khi bạn đặt ranh giới rõ ràng, đồng nghiệp sẽ bắt đầu tôn trọng cả thời gian lẫn sự đánh giá của bạn.
Một lời “vâng” có chọn lọc luôn có trọng lượng hơn một lời “vâng” lúc nào cũng có. Nếu bạn chỉ nhận giúp khi việc đó thật sự quan trọng, đóng góp của bạn sẽ nổi bật và được nhìn thấy. Người khác sẽ xem bạn là người biết quản trị ưu tiên, thay vì người nhận tất cả việc phát sinh.
Còn một hiệu ứng khác: biết nói “không” đúng lúc thường là dấu hiệu của sự tự tin. Bạn cho thấy mình dám bảo vệ sự tập trung và mục tiêu quan trọng. Điều đó tạo độ tin cậy và khiến bạn có nhiều khả năng được giao những trách nhiệm ở tầm cao hơn.
Cách đặt ranh giới mà vẫn giữ được quan hệ
Khó ở chỗ, từ chối đôi khi khiến ta thấy “ngại” hoặc lo rủi ro. Không ai muốn bị xem là thiếu hợp tác. Nhưng bạn hoàn toàn có thể giữ ranh giới mà vẫn duy trì mối quan hệ tốt. Mấu chốt nằm ở cách bạn trình bày câu trả lời.
Một cách là nói rõ các ưu tiên hiện tại. Thay vì từ chối thẳng, bạn có thể nói: “Mình muốn làm việc này cho thật chỉn chu, nhưng hiện mình đang tập trung cho một hạn chót khác. Mình có thể xem lại việc này vào tuần sau được không?” Câu trả lời vừa tôn trọng người nhờ, vừa đặt giới hạn rõ ràng.
Một chiến lược khác là đưa ra phương án thay thế. Gợi ý người phù hợp hơn hoặc đề xuất cách khác để giải quyết cho thấy bạn vẫn sẵn lòng hỗ trợ—chỉ là không nhất thiết bạn phải là người trực tiếp nhận việc.
Cuối cùng, hãy chủ động chia sẻ. Khi bạn nói rõ bạn đang ưu tiên gì và thực tế bạn còn có thể nhận thêm bao nhiêu, người khác sẽ dễ hiểu ranh giới của bạn hơn. Sự rõ ràng giúp giảm hiểu lầm.
Theo thời gian, những thói quen này sẽ thay đổi cách người khác nhìn bạn. Thay vì là người “lúc nào cũng gật đầu”, bạn trở thành người biết chọn việc một cách khôn ngoan. Và sự thay đổi đó có thể là khác biệt giữa việc chỉ được xem như người hỗ trợ và việc được ghi nhận như một người có tố chất lãnh đạo.
Tags: ranh giới công việc, kiệt sức nghề nghiệp, phát triển sự nghiệp
Tags: ranh giới công việc, kiệt sức nghề nghiệp, phát triển sự nghiệp
