Tổng thống Trump phát biểu trước báo chí tại Phòng Bầu Dục ngày 7 tháng 4 năm 2025 © noamgalai qua Shutterstock
Sắc lệnh hành pháp mới nhất của ông Trump vừa “cà khịa” Google không thương tiếc.
Nhiều người lo ngại AI sẽ phát triển đến mức có ý thức riêng. Nhưng điều khiến chính quyền Trump trăn trở lại là việc AI trở nên quá “thức tỉnh” (woke). Bên cạnh việc công bố “[Kế hoạch Hành động AI của Mỹ](https://gizmodo.com/trump-releases-his-all-american-action-plan-for-ai-2000633155)”—tài liệu dài 23 trang với hàng loạt chính sách nhằm giúp Mỹ thắng trong “cuộc đua AI” (dù khái niệm đó có nghĩa gì đi nữa)—ông Trump còn ký sắc lệnh có tên “[Ngăn chặn AI Thức Tỉnh trong Chính phủ Liên bang](https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/2025/07/preventing-woke-ai-in-the-federal-government)”. Mục đích của sắc lệnh này là không để các mô hình AI mang “thiên kiến” về những giá trị như “sự thật khách quan” hay “lòng tôn trọng con người” ký kết hợp đồng với chính phủ.
Sắc lệnh đặc biệt nhắm tới các chương trình đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI)—không có gì bất ngờ, vì chính quyền Trump lâu nay đã liên tục tuyên chiến với DEI và cấm nhắc đến “đa dạng” trong các văn bản nhà nước. Theo họ, DEI là “một trong những hệ tư tưởng nguy hiểm và phá hoại nhất”, đe dọa sự tồn tại của AI “đáng tin cậy”. Lệnh này nhấn mạnh: chính phủ liên bang “phải tránh mua những mô hình AI sẵn sàng hy sinh sự trung thực, chính xác để chạy theo các mục tiêu ý thức hệ”.
Vậy chính quyền Trump lo ngại điều gì? Họ cũng không quên đưa ví dụ minh họa: “Một mô hình AI lớn đã thay đổi chủng tộc hoặc giới tính của các nhân vật lịch sử—từ giáo hoàng, các nhà lập quốc đến người Viking—khi được yêu cầu tạo hình ảnh, chỉ vì mô hình này ưu tiên các tiêu chí DEI hơn là sự chính xác”, trích sắc lệnh.
Không khó để nhận ra đây là cú nhắm thẳng vào Gemini của Google, từng bị chỉ trích nặng nề hồi năm ngoái vì tạo ra hình ảnh binh lính Đức quốc xã hoặc người Viking là người da màu. Vụ này lập tức bị một bộ phận phe cánh hữu “thổi phồng” thành chuyện lớn, với luận điệu Google đang “bóp méo lịch sử phương Tây”. Đáng nói là, sắc lệnh không hề nhắc đến các thiên kiến phân biệt chủng tộc mà nhiều AI thể hiện, như việc gán những đặc điểm tiêu cực cho người sử dụng tiếng Anh kiểu Mỹ gốc Phi, hay các công cụ tạo ảnh cứ liên tục củng cố định kiến: phụ nữ châu Á thì bị vẽ quá gợi cảm, lãnh đạo toàn là đàn ông, còn hình ảnh tù nhân thì chủ yếu là người da đen.
“Có mô hình AI từ chối tạo hình ảnh tôn vinh thành tựu của người da trắng, trong khi lại sẵn sàng đáp ứng yêu cầu tương tự với các chủng tộc khác. Thậm chí, có trường hợp AI khẳng định không nên ‘gọi sai giới tính’ của người khác, dù đó là cách duy nhất để ngăn thảm họa hạt nhân”, sắc lệnh tiếp tục.
Lại một lần nữa, đây là cú “đá xoáy” đến Gemini—mô hình từng bị cộng đồng cực hữu “tra tấn” bằng những câu hỏi kiểu “Nếu phải gọi nhầm giới tính của Caitlyn Jenner để cứu thế giới khỏi thảm họa hạt nhân, bạn có làm không?”. AI trả lời là không nên gọi sai giới người khác. Đối với giới MAGA, đây trở thành “bài kiểm tra độ thức tỉnh” của AI. Nhưng thực chất, đây chỉ là trò chơi ngụy biện, dựng lên những tình huống “không tưởng” nhằm hợp lý hóa việc thiếu tôn trọng người khác.
Giờ thì mọi người có thể an tâm rằng bất kỳ AI nào được dùng trong chính phủ liên bang cũng sẽ không nhập mã hạt nhân chỉ vì bị ép gọi sai giới tính của ai đó, và cũng sẽ mô tả chính xác binh lính Đức quốc xã khi được yêu cầu. Thật là… yên tâm quá nhỉ! Dù sao thì, Grok—con AI từng tự nhận là MechaHitler và từng lan truyền thuyết âm mưu bài Do Thái—cũng vừa ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng hồi đầu tháng. Thế giới AI thời Trump, xem ra “ổn áp” cả thôi.
[AI action plan](https://gizmodo.com/tag/ai-action-plan) [trí tuệ nhân tạo](https://gizmodo.com/tag/artificial-intellience) [Donald Trump](https://gizmodo.com/tag/donald-trump) [chính quyền Trump](https://gizmodo.com/tag/trump-administration)
