Nhiều nhà sáng lập ở các giai đoạn đầu hoặc khi bắt đầu tăng trưởng thường băn khoăn về việc có nên tuyển một Giám đốc Tài chính (CFO) hay không. Điều này hoàn toàn dễ hiểu: Lúc này, bạn chủ yếu vẫn quản lý tài chính bằng bảng tính, theo dõi doanh số và các dự báo tài chính còn nhiều biến động. Thật lòng mà nói, việc tuyển một CFO – có thể là lãnh đạo cấp cao đầu tiên không thuộc nhóm sáng lập – dường như là một khoản đầu tư lớn mà chưa chắc tạo ra doanh thu ngay.
Tuy nhiên, ở một số thời điểm, chính sự có mặt của CFO lại tạo ra bước ngoặt cho doanh nghiệp. Một CFO nhiều kinh nghiệm không chỉ giúp bạn kiểm soát sổ sách, mà còn tư vấn chiến lược, điều chỉnh chi tiêu bám sát mục tiêu phát triển, tối ưu dòng tiền, kéo dài thời gian hoạt động, và xác định những chỉ số quan trọng mà các nhà đầu tư tiềm năng rất quan tâm. Những yếu tố này có thể là chìa khóa giúp bạn gọi vốn thành công.
Vậy, làm thế nào để nhận biết thời điểm cần một CFO? CFO lý tưởng cần có những phẩm chất gì, và đâu là cách tìm kiếm phù hợp? Khi nào chỉ nên thuê CFO bán thời gian, khi nào cần người làm việc toàn thời gian? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết.
Startup nào nên ưu tiên tuyển CFO sớm, và ai thì chưa cần?
Trước tiên, hãy tự đánh giá: Trong nhóm sáng lập hoặc các cộng sự thân cận, có ai có nền tảng tài chính vững chắc không? Nếu có, và mô hình kinh doanh còn đơn giản, bạn có thể tạm yên tâm. Ví dụ, với công ty SaaS, mô hình rõ ràng, doanh thu chưa lớn và vẫn kiểm soát tốt dòng tiền, bạn chưa nhất thiết phải tuyển CFO ngay.
Ngược lại, nếu startup của bạn hoạt động trong lĩnh vực phần cứng, có chu kỳ nghiên cứu và phát triển kéo dài trước khi tạo ra doanh thu, bài toán tài chính sẽ phức tạp hơn nhiều. Bạn sẽ cần người có kinh nghiệm cân đối chi phí đầu tư, vận hành, xây dựng hợp đồng, cũng như đàm phán với nhà cung cấp. Đặc biệt, với các lĩnh vực chịu sự quản lý nghiêm ngặt như dược phẩm hay thiết bị y tế, vai trò của CFO càng trở nên quan trọng.
Ngoài ra, nếu doanh nghiệp có các hợp đồng phức tạp, mô hình tài chính nhiều biến số hoặc cơ chế hoa hồng khó quản lý – hay đơn giản là bạn thường xuyên không đạt chỉ tiêu tài chính – thì đây là lúc nên cân nhắc tìm một chuyên gia tài chính thực thụ. Khi cảm thấy các nhà đầu tư hoặc đối tác bắt đầu nghi ngờ độ tin cậy của số liệu, đó chính là dấu hiệu rõ ràng bạn cần một người chuyên trách.
Thời điểm nào nên thuê CFO?
Bất kể lĩnh vực kinh doanh, có một số mốc quan trọng bạn nên lưu ý. Một trong những dấu hiệu rõ nhất là khi bạn chuẩn bị gọi vốn Series B. Ở giai đoạn này, nhà đầu tư sẽ đòi hỏi hệ thống quản trị tài chính bài bản, số liệu minh bạch và kế hoạch sử dụng vốn hợp lý. Nếu bạn đã hoàn thành vòng Series B với số vốn lớn (trên 15 triệu USD) mà chưa có CFO thì đây là điều cần khắc phục ngay.
Một dấu hiệu khác là khi doanh nghiệp bắt đầu có lãi và phát sinh nghĩa vụ thuế. Khi đó, việc có một CFO sẽ giúp bạn quản lý tài chính chặt chẽ và tuân thủ các quy định pháp luật.
Trường hợp nào chỉ cần CFO bán thời gian?
Nếu doanh nghiệp vẫn đơn giản, chưa đến mức phức tạp nhưng thiếu chuyên môn tài chính, bạn có thể cân nhắc thuê CFO làm việc bán thời gian. Họ sẽ giúp bạn kiểm soát số liệu, xây dựng mô hình tài chính và hỗ trợ các báo cáo cơ bản.
Tuy nhiên, hãy hiểu rõ phạm vi công việc: Đa phần CFO bán thời gian sẽ không trực tiếp tham dự các cuộc họp hội đồng quản trị, không chịu trách nhiệm thương thảo các hợp đồng lớn, cũng như không dẫn dắt các thương vụ gọi vốn hay M&A. Một số có thể hỗ trợ chuẩn bị tài liệu, nhưng sẽ không đồng hành sát sao cùng bạn. Vì vậy, hãy thống nhất rõ ràng mong đợi từ đầu và thường xuyên rà soát lại quá trình hợp tác.
Tìm kiếm CFO: Cần gì và nên bắt đầu từ đâu?
Khi doanh nghiệp cần nhiều hơn một CFO bán thời gian, việc tìm người phù hợp là thử thách không nhỏ. Trước tiên, hãy xác định tiêu chí về kinh nghiệm: CFO lý tưởng là người từng đồng hành và hỗ trợ startup tăng trưởng ở quy mô bạn hướng tới. Ví dụ, nếu mục tiêu tiếp theo là tăng doanh thu thường niên từ 3 triệu lên 10 triệu USD, hãy ưu tiên người từng làm được điều này, hoặc từng xây dựng hệ thống tài chính cho doanh nghiệp ở giai đoạn tương tự. Ở mỗi giai đoạn phát triển, yêu cầu kỹ năng của CFO sẽ khác nhau; bạn nên tìm người từng trải qua những bước chuyển mình mà công ty bạn sắp đối mặt, thay vì chỉ nhìn vào vị trí họ từng đảm nhiệm.
Ngoài ra, phong cách làm việc và mức độ sẵn sàng chấp nhận rủi ro của CFO cũng cần phù hợp với môi trường startup. Một CFO giỏi không chỉ là người kiểm soát tài chính chặt chẽ, mà còn là cộng sự sẵn sàng thảo luận thẳng thắn, đưa ra góp ý xây dựng nhưng không trở thành rào cản cho sự phát triển chung.
Về nguồn tìm kiếm, nhà đầu tư và các cố vấn thân thiết của bạn là điểm xuất phát tốt nhất. Họ hiểu doanh nghiệp, văn hóa làm việc và có thể giới thiệu những ứng viên phù hợp cả về chuyên môn lẫn phong cách cá nhân.
CFO có thể đóng góp gì cho startup ở giai đoạn đầu hoặc tăng trưởng?
CFO là người giúp bạn tiết kiệm chi phí đáng kể mà đôi khi bạn không ngờ tới. Đơn cử, tôi từng thấy một CFO tiết kiệm cho doanh nghiệp số tiền lớn hơn cả mức lương hàng năm của họ chỉ nhờ thương lượng lại hợp đồng thuê văn phòng. Những thành tích như vậy giúp CFO nhanh chóng tạo dựng uy tín với ban lãnh đạo và hội đồng quản trị – điều cực kỳ quan trọng khi phải ra quyết định khó khăn hơn về sau.
Một ví dụ khác, CFO có thể rà soát và điều chỉnh chính sách lương thưởng cho bộ phận kinh doanh, tái cấu trúc cơ chế thưởng phạt để thúc đẩy hiệu quả bán hàng. Đã có không ít trường hợp, nhờ vào sự can thiệp hợp lý của CFO mà chỉ số doanh thu tăng trưởng vượt bậc, giúp công ty đạt các mục tiêu đặt ra.
Đặc biệt, ở những thời điểm khó khăn về dòng tiền, sự tỉnh táo và kinh nghiệm của CFO là vô cùng quý giá. Khi doanh nghiệp đối mặt với tình trạng thiếu hụt ngân sách, không đạt doanh số, thời gian hoạt động chỉ còn tính bằng tháng, CFO sẽ giúp bạn lên kế hoạch cắt giảm chi phí hợp lý, lựa chọn khoản đầu tư cần thiết để duy trì triển vọng tăng trưởng hoặc kịp ra mắt sản phẩm mới. Nhờ đó, doanh nghiệp có thêm thời gian xoay chuyển tình hình, phục hồi doanh thu, lấy lại niềm tin từ nhà đầu tư và sẵn sàng cho các vòng gọi vốn tiếp theo.
Không thể mãi dựa vào bảng tính tự làm. Tuy nhiên, điều đó cũng không có nghĩa bạn phải tuyển CFO toàn thời gian ngay lập tức. Hãy cùng đội ngũ thảo luận kỹ, xác định thời điểm thích hợp để bổ sung vị trí này, cũng như mức độ trao quyền phù hợp – không chỉ cho hiện tại mà còn hướng tới 6-12 tháng tới. Khi nhận thấy mình thực sự cần một người chia sẻ trách nhiệm và cùng ra quyết định chiến lược, đó chính là lúc bạn nên chuẩn bị sẵn sàng.
Lưu ý: Bài viết này không phải là tư vấn đầu tư, thuế hoặc tài chính cá nhân. Để có giải pháp phù hợp nhất với tình hình cụ thể, bạn nên tham khảo ý kiến từ các chuyên gia có chứng chỉ chuyên môn.
